Skip to contentTukaram Maharaj Haripath
Tukaram Maharaj Haripath । सार्थ श्री तुकाराम महाराज हरिपाठ
Tukaram Maharaj HaripathTukaram Maharaj Haripath Lyrics
अभंग
– १ –
नमिला गणपती माऊली सारजा । आता गुरुराजा दंडवत ॥
गुरुराया चरणी मस्तक ठेविले । आपुल्या स्तुतीला धावी मती ॥
गुरुराया तुज ऐसा नाही सखा । कृपा करी रंका धरी हाता ॥
तुका म्हणे माता पिता गुरू बंधू । तूंचि कृपासिंधु पांडुरंगा ॥
– २ –
पहाटेच्या प्रहरी म्हणा हरि हरि । तया सुखी सरी नाही दुजे ॥
केशव वामन नारायण विष्णु । कृष्णसंकर्षणु राम राम ॥
माधवा वामना श्रीधरा गोविंदा । अच्युता मुकुंदा पुरुषोत्तमा ॥
नरहरि भार्गवा गोपाळा वासुदेवा । हृषिकेशा पावा स्मरणमात्रे ॥
॥ तुका म्हणे ओका नामी भाव राहे । तेव्हां होय साह्य पांडुरंगा ॥
– ३ –
अयोध्या मथुरा काशी अवंतिका । कांची हे द्वारका माया सत्य ॥
मोक्षपुऱ्या जैशा नित्य वाचे स्मरे । प्राणी तो उद्धरे स्मरणमात्रे ॥
नित्य नेम मनी हरि आठवावा । तेणेचि तरावा भवसिंधु ॥
तुका म्हणे जैसा नामाचा महिला । राहील जो नेमा तोचि धन्य ॥
– ४ –
यमुना कावेरी गंगा भागीरथी । कृष्णा सरस्वती तुंगभद्रा ॥
नर्मदा आठवी वेळोवेळ वाचे । नाही भय साचे प्राणियांसी ॥
तया संगती प्राणी उद्धरती ।। दर्शनेच होती मुक्ति प्राप्त ॥
तुका म्हणे नामी एकनिष्ठ भाव । तेथे वासुदेव सर्वकाळ ॥
– ५ –
प्रातःकाळी नाम पवित्रची घ्यावे । तेणे विसरावे जन्म मृत्यु ॥
नळ युधिष्ठर जनक जनार्दन । स्मरणेची धन्य होती प्राणी ॥
न करा आळस नाम घेतां वाचे । नाही भय साचे प्राणिसायी ॥
तुका म्हणे वाचे गाईल गोविंद । होईल परमानंद नामे ओका ॥
– ६ –
कश्यप गौतम भारद्वाज अत्री । ऋषि विश्वामित्र नाम थोर ॥
जमदग्नि मुनि वसिष्ठ वर्णिला । तिन्ही लोकी झाला वंद्य ॥
नाम घेतां नुरे पाप ताप दैन्य । होय थोर पुण्य उच्चारितां ॥
तुका म्हणे जैसा उच्चारिता वाणी । तेणे अंतःकरणी सुख होय ॥
– ७ –
अहिल्या द्रौपदी सीता तारा चारी । मुख्य मंदोदरी पतिव्रता ॥
नामे घेतां त्यांची वाणी हे पवित्र । होय कुळ गोत्र उद्धरण ॥
संकल्प विकल्प सांडोनिया दुरी । वाचे हरि हरि उच्चारावे ॥
नाही बद्धकथा तया संसाराची । जाचणी यमाची मग कैची ॥
तुका म्हणे नाम पवित्र ते वाचे । तेणे होय साचे जन्मफळ ॥
– ८ –
व्यास अंबरिष वशिष्ठ नारद । शौनक प्रल्हाद भागवत ॥
नित्य स्मरण करी यांचे जरि प्राणी । पुन्हा नाही खाणी चौऱ्यांशीची ॥
शुक पराशर मुनि पुंडलीक । अर्जुन वाल्मिक नाम गाती ॥
बलि बिभीषण भीष्म रुक्मांगद । बकदाल्भ्य शुक महाऋषी ॥
तुका म्हणे यांची नामे घेता वाणी । प्रत्यक्ष तो प्राणी देवा जैसा ॥
– ९ –
गीता भागवत देह उच्चारिता । पापाची तो वार्ता कोठे राहे ॥
सकळ वासना नामी जे रंगली ।। साधने राहिली मग कैची ॥
म्हणोनिया नेम जैसा तारी जीवा । होय तोची देवा आवडता ॥
उगवला दिवस जाये तो क्षणांत । विचारूनी हित वेगी करा ॥
तुका म्हणे स्मरा वेगी विठोबासी । न धरा मानसी दुजे काही ॥
– १० –
तीर्थाचे जे मूळ व्रताचे जे फळ । ब्रह्म ते केवळ विटेवरी ॥
ते आम्ही देखिले आपुले नयनी । फिटती पारणी लोचनांची ॥
जिवांचा जिव्हाळा कृपेचा सागर । उभा विटेवरी राहिलासे ॥
सुरवर चिंतती मानवांचे ध्यानी । सगुणी निर्गुणी तोचि एक ॥
तुका म्हणे नाही श्रुती आतुडले । आम्हां सांपडले गीती गाता ॥
– ११ –
राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा ।। रविशशिकळा लोपियेल्या ॥
कस्तुरी लल्लाट चंदनाची उटी । रुळे माळ कंठी वैजयंती ॥
मुकुट कुंडले श्रीमुख शोभले । मुख ते ओतिले सकळही ॥
कांसे सोनसळा पांघरे पाटोळा । घन नीळ सावळा दिसतसे ॥
सकळही तुम्ही व्हा गे एकीसवा । तुका म्हणे जीवा धीर नाही ॥
– १२ –
आवडे हे रूप गोजिरे सगुण । पाहता लोचन सुखावले ॥
आता दृष्टीपुढे असाच तूं राहे । जो मी तुज पाहे वेळोवेळां ॥
लाचावले मन लागलीसे गोडी । परि जीवे ना सोडी जैसे झाले ॥
तुका म्हणे आम्ही मागावे लडिवाळी । पुरवावी आळी पांडुरंगा ॥
– १३ –
शंख चक्र गदा रुळे वैजयंती । कुंडले तळपती दोन्ही कानी ॥
मस्तकी मुकुट नवरत्न हार । वरी पितांबर पांघुरला ॥
रत्नहिरे जडित कटी कडदोरा । रम्य शोभे हिरा बेंबीपाशी ॥
जडित कंकण कर्णी शोभे मुद्रिका । लाचावला तुका भेटीसाठी ॥
– १४ –
नेणें जप तप योगयुक्ति ध्यान । करितो चिंतन रात्रं दिवस ॥
नेणो काही देवा झालो उतराई । मागे लागो पाही बाळ जैसा ॥
भाव गंगोदके आम्ही शुद्ध पाहे । प्रक्षाळिले पाय विटेसहीत ॥
जन्मली जान्हवी ज्याठायी उत्तम । हरावया श्रम भाविकांचे ॥
तुका म्हणे आम्ही झालो पुण्यवंत । सेविले अमृत नामतीर्थ ॥
– १५ –
परिमळ मिश्रित करून उटणे । नारायणा तेणें तोषविला ॥
पय घृत दधि मधु ते शर्करा । गोशृंगधारा अखंडित ॥
करोनि संयुक्त ओपियली ईशा । पंचामृते तैसा पंच विधी ॥
तुका म्हणे जेथे गंगे जन्म झाला । प्रसाद दिधला आम्हां लागी ॥
– १६ –
आपलिया घरी कष्ट तरी करी। आणेनी घागरी गंगोदक ॥
करोनि विनंती विनवितो तुम्हां । स्नान पुरूषोत्तमा करा वेगी ॥
उत्तम वस्त्राने पुसावे ते अंग । करोनि अभ्यंग सर्वांगासी ॥
परिधान वस्त्र केले पितांबरे । तेणे हे साजिरे रूप दिसे ॥
तुका म्हणे नेत्र पाहता निवाले । ध्यान संचरले हृदया माजी ॥
– १७ –
मन हा मोगरा अर्पनी ईश्वरा । पुनरपि संसारा येणे नाही ॥
मन हे सेवंती अर्पनि भगवंती । पुनरपि संसृती येणे नाही ॥
मन हे तुळशी अर्पूनी हृषिकेशी । पुनरपि जन्मासी येणे नाही ॥
तुका म्हणे ऐसा जन्म दिला देवा । तया वास व्हावा वैकुंठासी ॥
– १८ –
नाम पुष्प शुद्ध गळा घाला हार । विवेक सारासारतुरा लावू ॥
बोधभाळी बुक्का क्षमा तुळशी दळ । वाहता गोपाळ संतोषतो ॥
गाइलिया गुण संतोष तयाते । करिता कीर्तन आल्हादे तो ॥
आल्हादे हा देव किती वाखाणिता । पवाडें सांगता यांचे यास ॥
याचे यांस करू सर्व निवेदन । वारिल हा शीण संसारीचा ॥
संसारीचा वारा लागो नेदी अंगा । भावे पांडुरंगा आळवितो ॥
तुका म्हणे आतां उजळीली आरती । भावे तो श्रीपती ओवाळूया ॥
– १९ –
शब्दाचिया भावे केला उपचार । तेणे सर्वेश्वर संतोषला ॥
शब्दाचिया करा करविले भोजन । धाला नारायण तेणे सुखे ॥
शब्दाचिया कर करविले आचमन । तांबूल अर्पून फळे पुष्ये ॥
तुका म्हणे अन्ना आधी धूप दीप । उपचार अल्प समर्पिले ॥
– २० –
मजलागी नाही ज्ञानाची ती चाड । वाचे घेता गोड नाम तुझे ॥
नेणते लेकरूं आवडीचे नाते । बोले वचनाते आवडीने ॥
भक्तिवीण काही वैराग्य ते नाही । घालता विठाई भार तुज ॥
तुका म्हणे नाचुं निर्लज्ज होऊनी । नाही माझे मनी दुजा भाव ॥
– २१ –
पूजूं नारायण मानाचे सुमने । मंत्र पुष्प तेणे वाहियेले ॥
भावाचे पै हाती जोडुनी ओंजळ । समर्पिले जळ बुद्धिभावे ॥
मुखशुद्धि तांबुल दिले तुळसीदल । आनंद सकळ ओसंडला ॥
तुका म्हणे आता उरले की नाही । नामाविण काही बोलावया ॥
– २२ –
समाधान चित्ताचे चरणा अलिंगन । पायांवरी मन स्थिरावले ॥
जैसे केले तैसे घालू लोटांगणा । करू प्रदक्षिणा नमस्कार ॥
प्रार्थितो मी तुज राहे माझे पोटी । हृदयसंपुटी देवराया ॥
क्षेम अलिंगन दिधली पायी मिठी । घेतलीसे कुटी अमूप हो ॥
तुका म्हणे आता आनंदी आनंद । गाऊ परमानंद मनासंगें ॥
– २३ –
काय उपचार करूं पांडुरंगा । हेचि मज सांगा विचारूनी ॥
कोणता पदार्थ उप तुजपाशी । बोलाया वाचेसी मौन पडे ॥
शंकर शेषादि करिती स्मरण । तेथे माझे मन गाऊं शके ॥
इंद्र सुरवर वहाती सुमने । तेथे म्यां वहाणे काय एक ॥
परी आवडीने जोडूनी ओंजळ । बुक्का वाहू माळ तुळशीची ॥
उणे पुरे तुम्ही करूनियां सांगा । जिवालागी मग सुख तेव्हा ॥
तुका म्हणे माझी ऐकावी प्रार्थना । तुम्ही नारायण सेवकाची ॥
– २४ –
कैसे करूं ध्यान कैसे पाहूं तुज । वर्म दावी मज याचे काही ॥
कैसी करूं भक्ती कैसी करू सेवा । कोण्या भावे देवा आतुडशी ॥
कैसा गाऊं गीती कैसा ध्याऊं चित्ती । कैसी स्थिती मति न कळे मज ॥
कैशी कीर्ती वानूं कैसा लक्षी आणू । जाणे हा कवळ कैसा तुज ॥
तुका म्हणे दास जैसे केले देवा । तैसे अनुभवा आणि मज ॥
– २५ –
काय तुज कैसे जाणावे गा देवा । आणावे अनुभवा कैसेपरी ॥
सगुण निर्गुण स्थूळ की लहान । नकळे अनुमान मज तुझे ॥
कोणता निर्धार करू हा विचार । भव सिंधु पार तरावया ॥
तुका म्हणे कैसे पाय आतुडती । नकळे श्रीपति वर्म मज ॥
– २६ –
स्तुति करूं तरी कोण माझी मती । वेदां पडे भ्रांति हे आश्चर्य ॥
परि हा जिव्हाग्री रामकृष्ण हरी । बसवी लौकरी याती गुण ॥
रूपगुण कीर्ति कृपाळू उदार । वर्णावया पार ब्रह्मा नेणे ॥
रूपी नामी शिव होऊनिया वेडा । वर्णिला पवाडा रामनामी ॥
तुका म्हणे उज नेणवेचि शीव । नाही राहिला वाव बोलावया ॥
– २७ –
नामाचा प्रताप न वर्णवे मज । सांगा गरुडध्वज राहे तेथे ॥
मज वाचा किती परतल्या श्रुती । वेदमुखे श्रुती मौन ठेले ॥
वर्ण नेणे शेष नामाचा पवाडा । चिरलीया रांडा जिव्हा त्याच्या ॥
अनुसरली रमा वर्णावया श्रीहरी । पायांची किंकरी होऊन ठेली ॥
तुका म्हणे आम्ही मानव किंकर । वर्णावया पार न कळे तुझा ॥
– २८ –
आम्ही मानवांनी वर्णावे ते काय । सुरवर पाय बंदीताती ॥
गणेश शारदा करिती गायन । आदिदेव गण श्रेष्ठ श्रेष्ठ ॥
जयाच्या गायना तिष्टतो शंकर । तयासी पै पार न कळे तुझा ॥
तुका म्हणे आम्ही किंकर । ते गिती इंद्राची ती गती नागविली ॥
– २९-
अगा महाविष्णु अनंत भुजांचा । आम्हां अनाथांचा सोयरिया ॥
न कळे महिमा वेद मौनावती । तेथे माझी मती कोणाकडे ॥
तुका म्हणे आम्ही बाळ तूं माऊली करावी साऊली करुणेची ॥
– ३० –
नमो विष्णुरूपा अगा मायबापा । अपार अमूपा पांडुरंगा ॥
विनवितो दास रंक मी सेवक । वचन ते ऐक माझे ॥
करिता तुझी स्तुति वेद पै भागले । निवांतचि ठेले नेति नेति ॥
तुका म्हणे तेथे काय माझी वाणी । जे तुझी वाखाणणी कीर्ति देवा ॥
– ३१ –
विनवावे ऐसे भाग्य नाही देवा । पायांसि केशवा सलगी केली ॥
धीटपणे पत्र लिहिले आवडी । पार नेणे तडी मती माझी ॥
जेथे वेदां तुझा न कळेची पार । तेथे मी पामर काय वानू ॥
जैसे तैसे माझे बोल अंगिकारी । बोबड्या उत्तरी गौरवितो ॥
तुका म्हणे विटेवरी जी पाऊले । तेथे मी ठेविले मस्तक हे ॥
– ३२ –
त्रिगुण आटीव वाचेचा पसारा । पडले विचार सर्व रस ॥
आदि मध्य अंती नाही अवसान । जीवनी जीवन मिळोनि गेले ॥
रामकृष्ण नाम माळ ही साजिरी || ओविली गोजिरी कर्णी मनी ॥
तुका म्हणे तनु झाली ही शितळ । आवडी सकळ ब्रह्मानंदे ॥
– ३३ –
इतुके करी देवा हे ऐसे वचन । समूळ अभिमान जाळी माझा ॥
इतुके करी देवा ऐकावी ही गोष्टी । सर्व सम दृष्टि तुज देखूं ॥
इतुके करी देवा ऐकावी हे खूण । संत चरण रज वंदू आतां ॥
भलतिया भावे तारी पंढरी राव । तुका म्हणे भावे शरण आलो ॥
: सार्थ तुकाराम हरिपाठ समाप्त :-
